Muzeum Narodowe w Warszawie prezentuje arcydzieła malarstwa polskiego

Jaką rolę odegrało malarstwo w kształtowaniu świadomości narodowej Polaków? Jakie zadania stały przed artystą w XIX stuleciu? Jakie znaczenie miała ciągłość historyczna dla formowania się zbiorowej pamięci? – o tym opowiada najnowsza wystawa zorganizowana przez warszawskie Muzuem Narodowe – Polska. Siła obrazu. 

Otwarta 18 września ekspozycja powstała we współpracy z Musée du Louvre-Lens, Muzeum Narodowym w Poznaniu i Instytutem Adama Mickiewicza. Prezentuje arcydzieła malarstwa polskiego z najważniejszych muzeów całego kraju. Ekspozycję chronologicznie otwiera twórczość Piotra Michałowskiego, a zamykają obrazy z początku XX wieku.

– Po utracie przez Polskę niepodległości sztuka stała się substytutem utraconej wolności, depozytariuszką dawnej potęgi państwa. Przekazywała ideę solidaryzmu narodowego oraz była skarbnicą wartości rodzimej kultury i ludowych wzorów. Pełniła funkcję kompensacyjną i rozrachunkową, apologetyczną i profetyczną – mówią kuratorki wystawy, Iwona Danielewicz i Agnieszka Rosales Rodríguez.

Na wystawie prezentowane są dzieła najwybitniejszych polskich malarzy nawiązujących w swej twórczości do wydarzeń historycznych, w tym Jana Matejki i Artura Grottgera oraz późniejszych, przejmujących rolę przewodników zbiorowej pamięci, jak Jacek Malczewski czy Stanisław Wyspiański. Ich dzieła przez dziesięciolecia kształtowały zbiorową wyobraźnię Polaków i stały się nośnikiem wiedzy i doświadczeń w okresie burzliwych przemian społeczno-politycznych torujących drogę ku niepodległości.

Istotną rolę w kształtowaniu uczuć patriotycznych odgrywał w XIX-wiecznym malarstwie polskim rodzimy krajobraz. Poszukiwanie swojskości wyrażało się w wyborze określonej scenerii, np. mazowieckiej równiny lub Kresów, spopularyzowanych w malarstwie Juliusza Kossaka, Józefa Brandta, Józefa Chełmońskiego, Jana Stanisławskiego czy Leona Wyczółkowskiego. Z kolei nurt czystego pejzażu, wyzwolonego z patriotycznych powinności, odznaczający się nowoczesnym podejściem do zagadnień światła i barwy, reprezentowały prezentowane na wystawie obrazy Jana Stanisławskiego, Juliana Fałata i Aleksandra Gierymskiego.

Wystawa uwypukla też artystyczne i polityczne związki polsko-francuskie, ożywiane legendą napoleońską z czasów Księstwa Warszawskiego oraz działalnością Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym, zwłaszcza środowiska skupionego wokół rodziny Czartoryskich w paryskim Hôtel Lambert. Artystą, który motywami swej twórczości uczynił postać Napoleona i wizerunek ułana bijącego się o wolność Polski jest Piotr Michałowski, którego prace również prezentowane są na wystawie.

Interesującą sekcją jest malarstwo dwóch ostatnich dekadach XIX stulecia. Temat walki zbrojnej ustępuje wówczas miejsca problematyce wykluczenia, zwątpienia i śmierci. Dla Maksymiliana Gierymskiego, Józefa Chełmońskiegoczy Jacka Malczewskiego doświadczenia historyczne powstań narodowych stanowiły wyzwanie do porzucenia romantycznego heroizmu i zwrócenia się ku naturalistycznym kompozycjom o tematyce współczesnej. Bezimienni powstańcy 1863 roku, zesłańcy syberyjscy, więźniowie polityczni, oddaleni od ojczyzny i bliskich, stają się figurami ludzkiej nędzy, poniżenia  i samotności.

Wystawie towarzyszy katalog oraz rozbudowany cykl wykładów, warsztatów i oprowadzań tematycznych. Potrwa do 20 grudnia 2020 roku.

Wystawa Polska. Siła obrazu to warszawska odsłona ekspozycji Pologne 1840–1918. Peindre l’âme d’une nation (Polska 1840–1918. Zobrazować ducha narodu), prezentowanej do stycznia 2020 w filii Luwru w Lens.Wystawa we Francji stanowiła partnerski projekt MNW, Muzeum Louvre-Lens oraz Instytutu Adama Mickiewicza, została ponadto objęta honorowym patronatem prezydenta Republiki Francuskiej Emmanuela Macrona oraz prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy. Wydarzenie to uświetniło jubileusz odzyskania przez Polskę niepodległości, a także stulecie podpisania polsko-francuskiego porozumienia w sprawie migracji.

Wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie
POLSKA. SIŁA OBRAZU
18 września – 20 grudnia 2020 roku
Kuratorzy: Iwona Danielewicz (MNW), Agnieszka Rosales Rodríguez (MNW), Marie Lavandier (Musée du Louvre-Lens), Luc Piralla-Heng Vong (Musée du Louvre-Lens)
Współpraca: Wojciech Głowacki (MNW)

Opublikowano 29.09.2020
(kw)