Królikarnia pokazuje malarstwo Xawerego Dunikowskiego

Od piątku 11 czerwca w warszawskiej Królikarni można oglądać wystawę “Xawery Dunikowski. Malarstwo”. To pierwsza tego typu ekspozycja w Polsce prezentowana w muzeum imienia artysty.

Twórczość rzeźbiarska Xawerego Dunikowskiego (1875-1964) jest powszechnie znana, jednak o tym, że był również malarzem, wiedzą nieliczni. Wystawa w Królikarni – oddziale Muzeum Narodowego w Warszawie jest pierwszą ekspozycją w całości poświęconą malarstwu polskiego twórcy. Na wystawie zgromadzono ponad 50 prac malarskich pochodzących w większości z kolekcji muzeum. Niektóre z nich są prezentowane po raz pierwszy, inne nie były pokazywane publicznie od kilkudziesięciu lat. Ekspozycję prac malarskich uzupełniają szkice i rysunki, pokaz multimedialny fotografii archiwalnych oraz rekwizyty z pracowni artysty. Ekspozycję opracowała Joanna Torchała, wieloletnia kuratorka Królikarni, która twórczość Dunikowskiego zna od podszewki.

Pierwsze kroki w malarstwie
Dunikowski od początku swojej drogi twórczej traktował malarstwo na równi z rzeźbą i zainteresowanie nim wykazywał już jako student Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie (brał udział w plenerach malarskich Jana Stanisławskiego). Swój pierwszy obraz wystawił w 1904 roku, kolejne prace malarskie prezentował latach 30. XX wieku, a w 1938 roku poświęcił im niemal całą wystawę w Instytucie Propagandy Sztuki. Ówczesna prasa podkreślała sensacyjność tego wydarzenia.

Więzień nr 774 i wizja wojny
Xawery Dunikowski właśnie w malarstwie znalazł sposób na zmierzenie się z okupacyjnymi wspomnieniami. O swoich bolesnych przeżyciach
i doświadczeniach, których nie chciał lub z różnych przyczyn nie mógł przełożyć na język form rzeźbiarskich wolał opowiadać obrazami. Przykładem jest cykl poświęcony traumatycznym przeżyciom artysty z lat 1940–1945, gdy był więźniem KL Auschwitz. Należą do niego m.in. płótna zatytułowane: Boże Narodzenie w Auschwitz w 1944 roku (1950), Orkiestra (1955), Ruszty (1955), Droga do wolności (ok. 1955). Cykl ten jest dramatyczną opowieścią o zbrodniach, których Dunikowski był świadkiem. Artysta przestrzega w nim przed tragedią wojny i jej brutalnymi konsekwencjami, a także stawia pytania o sens ludzkiej egzystencji i śmierci. Echa przeżyć wojennych znalazły również odbicie w takich cyklach jak „Muzyka” czy „Kompozycje abstrakcyjne”.

Natura i czas
Ważnymi tematami w twórczości malarskiej Dunikowskiego były otaczający go świat, czas i natura. Uzdrawiająca i kojąca moc przyrody, pozwalająca uwolnić się od traumatycznych doświadczeń, pojawia się w kolejnym powojennym cyklu – „Kaktusy”. Artysta chętnie przebywał na łonie natury. Dużo podróżował, a wrażenia z wyjazdów utrwalał w szkicownikach. Zapamiętale rysował i malował pejzaże, chętnie tworzył także portrety osób spotykanych podczas wypraw. Podczas urlopu w 1957 roku w Nieborowie zafascynowały go z kolei prehistoryczne rzeźby znajdujące się w tamtejszym parku. Poświęcił im cykl malarski „Baby nieborowskie”. Dunikowski mówił o nim tak: „Ja jestem bardzo wrażliwy na egzotykę, na starą kulturę. A te Baby mają atmosferę wieków. Do mnie czas przeszły mówi tak jak czas dzisiejszy. Czas dziwnie na mnie działa. Mogę czas przywołać i odsunąć. Umiem łatwo wczuć się w czasy egipskie, asyryjskie, greckie, rzymskie…” (cyt. za: Jan Wegner, Xawery Dunikowski w Nieborowie, przedruk w katalogu wystawy).

Dunikowski w kosmosie
W drugiej połowie lat 50. XX wieku tajemnice kosmosu stały się kolejnym tematem twórczych rozważań Dunikowskiego. Człowiek w kosmosie to największy obraz namalowany przez artystę (362 × 303 cm). Dzieło to nie było prezentowane publicznie od 1961 roku. Prace nad tym obrazem poprzedzone były licznymi studiami rysunkowymi i malarskimi. To jedno z najważniejszych dzieł w twórczości artysty, będące wyrazem tęsknoty i dążeń do ujęcia – jak sam wyjaśniał – „zagadki Dunikowski malarzem, „Światowid”, nr 28, 3 czerwca 1933, s. 7). Dziś, w dobie bezzałogowych misji na Marsa i podboju kosmosu przez człowieka, ta tematyka pozostaje szczególnie aktualna.

Wystawę poprzedziły szeroko zakrojone prace konserwatorskie. Ekspozycji będzie towarzyszył cykl wykładów i bogaty program edukacyjny przeznaczony dla rodzin z dziećmi, młodzieży i dorosłych oraz seniorów. Publikacja towarzysząca wystawie składa się z esejów, których autorzy analizują spuściznę artystyczną Dunikowskiego opisywaną z różnych perspektyw badawczych, co otwiera pole do dalszych dyskusji nad nią.

XAWERY DUNIKOWSKI. MALARSTWO
11 czerwca – 14 listopada 2021 roku
Wystawa w Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni (oddział Muzeum Narodowego w Warszawie)Godziny otwarcia dla zwiedzających
Kuratorka: Joanna Torchała / Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni (oddział MNW)

poniedziałki–wtorki: nieczynne
środy: 10.00–18.00
czwartki: 12.00–20.00
piątki–niedziele: 10.00–18.00

Ceny biletów
12 zł / bilet normalny
8 zł / bilet ulgowy
32 zł / bilet rodzinny

Zdjęcie u góry: Wystawa “Xawery Dunikowski. Malarstwo”, fot. Zuza Sosnowska, Muzeum Narodowe w Warszawie, 2021

(Red./mat. pras.)
Opublikowano: 11.06.2021